مبانی نظری و پیشینه تحقیق سرمایه اجتماعی در 60 صفحه با فرمت word و قابل ویرایش

سرمایه اجتماعی

تاريخچه سرمايه اجتماعي

دغدغه تنزل روابط اجتماعي، از جمله موضوعاتي است كه به کرات در جامعه‌شناسي كلاسيك و معاصر به چشم مي‌خورد. به نظر زيمل نتیجه چنين شرايطي، ناپايداري روابط و كاهش اعتماد اجتماعي است. اين ايده تنزل روابط اجتماعي نخستين، همچنان در كانون توجه جامعه‌شناسان قرار دارد. جامعه‌شناسان معاصر براي بررسي كميت و كيفيت روابط اجتماعي از مفهوم سرمايه اجتماعي بهره جسته‌اند (شارع‌پور، 1380؛ 120).ريشه كار صاحبنظران اين نظريه را بايد در تئوري‌هاي كلاسيك جامعه‌شناسي جستجو كرد. در واقع سرمايه اجتماعي سابقه تاريخي زيادي دارد و جامه‌اي نو براي تئوري‌هاي قديمي‌تر به شمار مي‌رود. جامعه‌شناسان اوليه درباره انتقال از گمينشافت^[1] به گزلشافت^[2] با تأثير زندگي شهري در حيات انساني نظرات فراواني ابراز داشته‌اند. به نظر زيمل^[3] فرايندهايي نظير تقسيم كار فزاينده، عقلانيت مفرط، سلطه روزافزون و نظاير آن سبب پيدايش افسردگي و احتياط در روابط اجتماعي موجود در كلان شهر شده است، در حالت دلزدگي فرد قادر نيست تفاوت‌ها را دريابد. براي چنين فردي همه انسان‌ها در يك سطح و بدون تمايز ظاهر مي‌شوندو در چنين شرايطي اهميت زندگي از بين مي‌رود. تمام امور و فعاليت‌ها يكنواخت مي‌شود و رضايت از زندگي كاهش مي‌يابد. به موازات افزايش افراد و تراكم فيزيكي، روابط چهره به چهره كاركرد خود را از دست داده و جاي خود را به روابط ديگري مي‌دهند. به نظر زیمل، نتيجه چنين شرايطي ناپايداري روابط و كاهش اعتماد اجتماعي است (همان؛ 120).

همزمان با كار زيمل، ديدگاه جديدي نسبت به روابط اجتماعي بعنوان منبعي از معنا و نظم در كار جامعه‌شناس پيشكسوت فرانسوي اميل دوركيم^[4] آشكار گرديد.دوركيم اين انديشه را بابحث گذار طولاني‌مدت از همبستگي مكانيكي^[5] به ارگانيكي^[6] مطرح كرد. براي او در گذشته انسجام از نوع مكانيكي بوده به خاطر اين كه آن فاقد قوه تفكر و از روي عادت و مبتني بر الزمات و ساختار ثابتي از ارباب و رعيت بوده است. در اين ساختارهمه از پایگاه و موقعیت خودوهمچنین موقعیت دیگران باخبر بودند و بعلاوه همه مردم عقاید یکسانی دارند که بر پایه مذهب است امادر انسجام ارگانیکی ساختار اجتماعي، ساختاري پيچيده است و تقسيم كار پيشرفته‌اي دارند (يان كرايب، 1382؛ 127).

همان‌طور كه مشخص است در نگاه دوركيم نيز در روند گذار از جوامع مكانيكي به ارگانيكي شاهد نوع تغيير در نوع روابط افراد جامعه هستيم. بطوري كه در جوامع ارگانيكي به دليل ارتباط مستقيم و چهره به چهره فرد ميزان مراودات و ارتباط افراد با يكديگر بيشتر بوده لذا سرمايه اجتماعي نيز بيشتر بوده است. بطوري كه وي در بررسي خود بين خودكشي و همبستگي اجتماعي نوعي رابطه را بيان مي‌دارد و مي‌گويد كه خودكشي در دوره‌هاي تغيير اجتماعي افزايش مي‌يابد كه ناشي از سست شدن بافت اجتماعي و تضعيف پيوندهاي اجتماعي است.

در نظر ماركس^[7] نيز آگاهي طبقاتي پرولتاريا -به طبقه براي خود- منجر به انسجام دروني شده كه در نتيجه خودآگاهي از استثماري است كه توسط سرمايه‌داراني بوجود آمده است كه اين انسجام بعنوان يك منبع سرمايه اجتماعي در واكنش به موقعيتي نشان دادن يك طبقه از مردم ناشي مي‌شود.

هم‌چنين الكسي دوتوكويل^[8] در تشريح دموكراسي آمريكا به نقش زندگي انجمني و نقش آن در پيشرفت اقتصادي آمريكا اشاره دارد. از نظر وي انجمن‌هاي داوطلبانه يك چسب اجتماعي ايجاد كرده كه به پيوستگي آمريكايي‌ها كمك كرده در حالي كه در اروپا پيوندهاي رسمي موقعيت و تكليف در قالب روابط سنتي و سلسله مراتب افراد را در كنار هم نگه مي‌داشت (فيلد، 1388؛ 13)به اعتقاد وي زندگي انجمني يكي از شالوده‌هاي مهم نظم اجتماعي در يك نظام به نسبت باز است و ميزان بالاي تعهد مدني، از بروز استبداد جلوگيري كرده و به مردم آموخته كه چطور در زندگي مدني همكاري نمايند.

در يك نگاه كلي، مي‌توان گفت كه نويسندگان كلاسيك در پي درك اين موضوع بودند كه چگونه انسان‌ها ساختارهاي اجتماعي پايدار و الگوهاي رفتاري را در جهاني كه به نظر آنها شهري شدن، صنعتي شدن، عقلانيت عملي پايه‌هاي سنتي نظم از جمله عادت، ايمان، اطلاعات بدون فكر را از بين برده‌اند ايجاد نمايند. با اين حال بطور دقيق به حوزه‌هايي كه مفهوم سرمايه اجتماعي به آنها اشاره دارد توجه نكرده يا حداقل به تفصيل آنها را بررسي ننموده‌اند. لذا اصل مفهوم سرمايه اجتماعي در مقاله شخصي به نام هاني‌فن^[9] در سال 1916 كه در آموزش و پرورش ايالت ويرجينياي آمريكا خدمت مي‌كرد بكار گرفته‌ شد. از نظر وي سرمايه اجتماعي شامل دارايي‌هايي است كه در زندگي روزانه افراد وجود دارند و به ابعادي مانند: حسن نيت، رفاقت، دوستي و همدردي ميان افراد و خانواده‌ها اشاره دارد (غفاري، 1388؛ 80). پس از آن تا حدود نيم قرن اين نظريه مسكوت ماند تا آنكه جين جاكوب^[10] در اواخر در سال 1961 در اثر خود بنام «مرگ و زندگي در شهرهاي بزرگ آمريكا» درباره آن بحث كرد. وي سرمايه اجتماعي را شبكه‌هاي اجتماعي فشرده‌اي مي‌داند كه در محدوده‌هاي قديمي شهري در ارتباط با حفظ نظافت، عدم وجود جرم و جنايت خياباني و ديگر تصميمات در خصوص بهبود كيفيت زندگي در مقايسه با نيروهاي حفاظتي و پليس مسئوليت بيشتري از خود نشان مي‌دهند. وي خاطرنشان مي‌سازد كه "شبكه‌ها، سرمايه اجتماعي غير قابل جايگزين براي شهر هستند هر وقت كه اين سرمايه به هر دليلی از بين رفت درآمد ناشي از آن نيز از بين مي‌رود و اين درآمد برنمي‌گردد مگر اين كه سرمايه جديدي به آهستگي و به گونه‌ای غيرقابل پيش‌بيني جمع شود (به نقل از دلفروز، 1387؛ 99). گلن‌لوري^[11] اقتصاددان و ايوان لايت^[12] جامعه‌شناس اصطلاح سرمايه اجتماعي را در دهه 1970 براي توصيف مشكل توسعه اقتصاد درون‌شهري بكار بردند.

اولين توضيح و تفسير يكپارچه از اين اصطلاح توسط بورديو و در سال 1972 انجام شد. وي در تعريف خود از سرمايه اجتماعي تأكيدش بيشتر بر روي شبكه‌هاي اجتماعي است كه دسترسي به منابع گروهي را فراهم مي‌كنند. در دهه 1980 جيمز كلمن فصل مهمي از كتاب خود با نام «بنيادهاي نظريه اجتماعي» را به بحث سرمايه اجتماعي اختصاص داد و در سراسر اين كتاب نيز به توضيح عناصر و اجزاي آن پرداخت. در دهه 1990 مفهوم سرمايه اجتماعي توسط بانك جهاني و كتاب «بولينگ تنهايي»^[13] رابرت پوتنام معروف شد (پيراهري، 1388؛ 111-110). طي سال‌هاي 1990 به اين سو مفهوم و نظريه‌هاي سرمايه اجتماعي با استقبال قابل توجه انديشمندان و محققان رشته‌هاي مختلف علوم اجتماعي مواجه شده است. بطوري كه تعداد مقالات علمي مربوط به سرمايه اجتماعي قبل از سال 1981 در مجموع 20 مقاله، از سال 1991 تا 1995 به 109 مقاله و از 1996 تا مارس 1999 به تعداد 1003 مقاله رسيده است (جان فيلد، 1388؛ 11) و هم‌اكنون سرمايه اجتماعي بدليل ماهيت و محتوايي كه دارد تقريباً با تمامي موضوعات و مسائل مطرح در حوزه انساني و اجتماعي ارتباط پيدا مي‌كند و توانايي سازماندهي جمعي مشاركتي و داد و ستد داوطلبانه براي حل مشكلات گروهي يا عمومي را به حداكثر مي‌رساند.

كاواچي و بركمن^[14] در بررسي‌هاي خود به اين نتيجه رسيدند :«افرادي كه از لحاظ اجتماعي منزوي هستند از نظر سلامت رواني در وضعيت مطلوبي بسر نمي‌برند. شبكه‌هاي اجتماعي كوچكتر، روابط خويشاوندي كمرنگ‌تر و دريافت حمايت اجتماعي اندك باعث ايجاد افسردگي و يأس در افراد مي‌شود» .(به نقل از آرمان، 1390؛ 58) هم‌چنين كلمن بيان مي‌دارد كه سرمايه اجتماعي بر بيماري يا سلامت هر جامعه تأثيرگذار است. جوامعي كه ميزان سرمايه اجتماعي آنها به هر دليل كاهش يابد با گسيختگي‌ها و شكاف‌هاي شگرفي روبرو مي‌شوند (كلمن، 1377؛ 485). يكي از مطالعاتي كه در سطح خانواده صورت گرفت نشان مي‌دهد كه سرمايه اجتماعي احتمال فقير بودن يك خانواده را در 36/7 درصد كاهش و در مقابل احتمال ثروتمند شدن را در بين ثروتمندان فقط 4 درصد افزايش مي‌دهد (به نقل از مويدفر، 1387؛ 3). بنابراين ايده اصلي سرمايه اجتماعي اين است كه خانواده، دوستان و همكاران و آشنايان فرد دارايي مهمي را تشكيل مي‌دهند كه مي‌توان به هنگام بحران از آن استفاده كرد.به تعبير پورتس^[15] در حالي كه سرمايه اقتصادي در حساب بانكي افراد و سرمايه انساني در مغز افراد قرار دارد سرمايه اجتماعي در درون ساختار روابط يافت مي‌شود. براي برخورداري از سرمايه اجتماعي فرد بايد با ديگران ارتباط داشته باشد در واقع همين ديگران هستند كه منبع واقعي برخورداري از مزايا و امكانات‌اند. (شارع‌پور، 1387؛ 251)

نارايان و پريتچت^[16] در بيان اهميت سرمايه اجتماعی و تأثيرگذاري آن بر بازده‌ها 5 ساز و كار را بيان مي‌دارند: (گراهام هابز، 2000؛ 2)

— ارتقا توانايي جامعه در نظارت بر عملكرد دولت

— افزايش امكانات براي كنش مشاركتي جهت حل مشكل

— تسهيل انتشار نوآوري‌ها

— كاهش مشكل كمبود اطلاعات

— افزايش بيمه غيررسمي

برخي از دلايل و كاركردهاي مثبتي كه موجب مطالعه و توجه به سرمايه اجتماعي گرديده است از قرار زيرند:

-افزايش سلامت رواني افراد از طريق فراهم‌ آوردن حمايت‌هاي عاطفي و رواني، كاهش عوامل استرس‌زا، كاهش حوادث زندگي مانند از دست دادن شغل. (لهسايي‌زاده، 1386؛ 162)

- از نظر پاتنام تقويت هنجارهاي مستحكم بده و بستان (از طريق افزايش هزينه‌هاي بالقوه جدا شدن) تسهيل جريان اطلاعات از جمله اطلاعات مربوط به شهرت كنش‌گران و تجسم موفقيت‌هاي گذشته كه به تحقق كنش جمعي كمك مي‌كند .(جان فيلد، 1386؛ 5)

- سرمايه اجتماعي خصوصاً در شكل جمعي آن، هنجارهاي همياري، اعتمادمي‌تواند افراد جامعه را در حل مشكل كنش جمعي ياري برساند و در آن صورت همه افراد جامعه از بركات آن برخوردار گردند.

- تأثير دروني سرمايه اجتماعي بر جامعه مدني و گسترش دموكراسي، افزايش شهرونداني با جهت‌گيري معطوف به اجتماع و قانون‌مدار مي‌باشند كه با دولت بهتر همكاري مي‌كنند .(توسلي، 1384؛ 6)

جزئیات:
توضیحات: فصل دوم پژوهش کارشناسی ارشد و دکترا (پیشینه و مبانی نظری پژوهش)
همرا با منبع نویسی درون متنی به شیوه APA جهت استفاده فصل دو پایان نامه
توضیحات نظری کامل در مورد متغیر
پیشینه داخلی و خارجی در مورد متغیر مربوطه و متغیرهای مشابه
رفرنس نویسی و پاورقی دقیق و مناسب
منبع : انگلیسی و فارسی دارد (به شیوه APA)

[1]- Gemeinschaft

[2]- Gessellschaft

[3]- George simmel

[4]- Emile Durkheim

[5]- Mechanical Solidarity

[6]- Organical solidarity

[7]- Karl Marx

[8]- Alexis de tocqueville

[9]- Hanifan

[10]- Jine jacob

[11]- Glen Loary

[12]- Iven Light

[13]- Bowling alone

[14]- Kawachi & Berkman

[15]- Portes

[16]- Narayan & Pritchett