مقاله درباره مباني و تفاوت‏ها در فقه زنان در 25 صفحه با فرمت word و قابل ویرایش

مباني و تفاوت‏ها در فقه زنان

تناسب بين حق و تكليف

وقتي درباره نظام حق و نظام تكليف بحث مي‏شود، مراد از حق، حق واجباست؛ يعني هر انساني حقوقي دارد كه عقل و شرع او را براي پيگيري و استيفاي آن‏هامحق مي‏دانند؛ به گونه‏اي كه اگر «من عليه الحق» كوتاهي كند، امكان اقامه دعوي برايشخص بوده و مي‏تواند با استفاده از مجاري قانوني، حق خود را بستاند. در برابر اينحق نيز تكاليف الزامي وجود دارند كه هر انساني ملزم به رعايت آن‏ها است. واضح استكه هر تكليفي، مبتني بر توانايي انجام آن است و عقل و شرع، درباره محال بودن تكليفغيرمقدور، با يكديگر موافقند. مهم اين است كه دايره توانايي هر انساني، گسترده‏تراز دايره تكاليف الزامي برعهده او است.از اين رو، در اين بحث، دو محور را مي‏تواندنبال كرد:

• اول آن كه بين حقوق و تكاليف موجود، تناسب لازم باشد.
• دوم آن كه براي انساني كه دايره توانايي‏اشگسترده تر از دايرهتكاليف الزامي او است نيز فكري بشود.

محور اول

رعايت تناسب بين حقوق و تكاليف

اين مطلب، در قرآن كريم، به عنوان يك اصل كلي، بارها تكرار شده استو درباره زنان، گوياترين آيات، آيه كريمه ذيل است:

ولهن مثل الّذي عليهن بالمعروف^[1] بقره،آيه 228(البته بعضي از علما اين آيه را ناظر به تساوي در حقوق و مزاياي انساني بينزن و مرد مي‏دانند. «المرأْ و كرامتها في القرآن» از آيت الله معرفت.)

براي زنان، همان اندازه كه تكليف برعهده آنان است، حقوقي هست. «لَهُنَّ» يعني آن چه به نفع زنان است. تعبير «لَهُ» در اين جا به معناي حق استهمان گونه كه «عليهن» به آن چه براي زنان، لازم الرعايه است، يعني تكاليف، ترجمهمي‏شود. تأكيد قرآن بر اين نكته است كه تكاليف و حقوق زن، مثل يكديگرند؛ يعني آنقدر با يكديگر تناسب دارند كه مانند هم به حساب مي‏آيند؛ اما در واگذاري حقوق وتكاليف و تناسب بين آن‏ها رعايت معروف شده است.

علامه طباطبائي، معروف را به آن چه متناسب با قواعد ديني، اصولعقلاني و زيبايي‏هاي عرفي است، ترجمه كرده‏اند. به بيان ديگر، اگر كسي در منظومه حقو تكليف زنان، به عنوان پيكره‏اي واحد و نظام‏مند بنگرد، آن‏ها را مقتضاي خردمي‏شمرد، در عين آن كه عرف اصيل زمانه را نيز منطبق و هماهنگ با آن‏ها خواهد يافت؛يعني اين منظومه، به گونه‏اي پي‏ريزي شده كه تطورات و تغييرات فرهنگ‏ها، آداب‏ و... در هر شرايطي مي‏توانند خود را با آن‏ها هماهنگ سازند و برنامه‏اي بهتر و جامع‏تراز آن نخواهند يافت كه همان نيازها را اين گونه پاسخ دهد و استعدادها را به باربنشاند.^[2] البتهامروز بسياري از عرف‏ها تحت تأثير خواسته‏هاي غيرانساني قدرت‏هاي بزرگ و به كمكنظام ‏هاي رسانه‏اي پيش رفته ساخته مي‏شوند و يا جهت عوض ميكنند. بنابر اين، ما عرفرا مقيد به قيد اصيل كرده‏ايم تا شامل عادات و برنامه‏هايي شود كه در يك سير طبيعيبه وجود مي‏آيند و در گذر زمان، تغييراتي را مي‏پذيرند.

از سوي ديگر، تكاليفي كه بر عهده زن است، در وهله نخست، تكاليفيهستند كه به عنوان يك انسان، بر عهده او است؛ يعني تكاليفي كه در آن‏ها بين او ومرد تفاوتي نيست، مجموعه وظايفي كه در برابر خدا، خود، مردم و طبيعت پيرامون خويشدارد.

منابع ديني ما، از كتاب، سنت و عقل و اجماع، سرشار از بيان اينوظايف است كه بيان كم ترين فهرست از آن‏ها سخن ما را به درازا مي‏كشاند.