نهج البلاغه از دیدگاه اهل تسنن

تحقیق درباره ی نهج البلاغه از دیدگاه اهل تسنن در 9 صفحه با فرمت word و قابل ویرایش

چکیده

در جهان آفرينش و ادب و زبان عرب پس از قرآن مجيد،كتاب روح بخش نهج البلاغه كه پديدآورنده آن حضرت وسلطان الفصحاء و البلغاء امام ابو الحسن امير المؤمنين علىّ بن ابى‏طالب عليه الصّلوة و السّلام است، بزرگترين كتابى است كه خطب و كلمات عرشى آن ضامن سعادت دين و دنياى مسلمين و كلّيه طوائف بشرى در هر زمانى و عصرى تا قيام قيامت بوده و خواهد بود اين كتاب شريف ، آسمانى است رفيع كه مطالب دينى و مذهبى آن همواره مانند خورشيد و ماه نور افشانى كرده و معتقدين خود را بسر منزل هدايت و سعادت رهبرى مينمايد.در این مقاله ما سعی داریم به بررسی نهج البلاغه از دیدگاه اهل سنت بپردازیم.

کلمات کلیدی: نهج البلاغه، حضرت علی (ع) ، اهل سنت

  مقدمه

نهج البلاغه دريائى است عميق كه لطائف ادبى و علمى آن همچون لئالى آبدار و گوهرهاى شاهوار به چنگ غوّاصان آن افتاده و لذّتهاى جاودانى مى‏بخشد. خزينه دانش و خرمن كمالى است كه در طىّ چهارده قرن هر قدر گوهر جويان و خوشه چينان ، دانشمندان و رجال علمى از آن خوشه چينى كرده و بهره‏ها برده‏اند ، باز اين خزينه سرشار و اين خرمن همچون كوهى جسيم و عظيم نمايان است. فصحاى روزگار و بلغاى عالى مقدار هر قدر در اين جهان فصاحت و كان بلاغت غور و دقّت بعمل آورده‏اند بيشتر از ادراك معانى رشيقه و الفاظ بديعه آن دچار اعجاب و شگفتى شده ، انگشت حيرت به دندان گزيده وبه عجز و قصور عقول خويش اعتراف نموده‏اند ، بااينكه كلمات نهج البلاغة دون كلام خالق و ما فوق سخن مخلوق و كلّيه بشر است . نهج البلاغه نامى آشنا است كه مردم كم و بيش از محتويات ارزنده‏ى آن آگاه هستند ، ليكن از آنجا كه اين مجموعه از عمق خاصى برخوردار است و داراى سطح بسيار گسترده‏اى مي باشد ، شايد كمتر كسى آن را بطور كامل بررسى كرده و در مفاهيم عميق آن دقت نموده باشد . به همین دلیل در این تحقیق به بررسی نهج البلاغه از دیدگاه اهل سنت می پردازیم تا ببینیم از نگاه اهل سنت نهج البلاغه چه جایگاهی دارد.

  اهمیت نهج البلاغه از نگاه اهل سنت

پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ اهمیت کتاب نهج البلاغه به حدی است که حتی بعضی از علمای اهل سنت درباره این کتاب شرح‌ نوشته‌اند. "ابن ابی الحدید معتزلی" این کتاب را در بیست جلد شرح داده است و علمای شیعه درباره این کتاب (شرح ابن ابی‌الحدید) نظرات مثبتی داده‌اند.

رهبر معظم انقلاب درباره این کتاب چنین می‌فرماید: «اينك در آيينه نهج البلاغه نگاه كنيد و ببينيد شما از وضع كنونى خودتان چه چيزى را در آن مى‌بينيد؟ كدام درد و كدام خطر را مى‌بينيد؟ كدام هشدار متوجه ماست؟ و بدانيد كه درمان همه اين‌ها در نهج البلاغه است. امروز بسيار لازم است كه محققان، نهج البلاغه را از اين جهات تفسير كنند.» در جای دیگر این بزرگوار می‌فرماید: « امروزه براى ما نهج البلاغه از جهات مختلفى حساس است، تأكيد مى‌كنم كه اين كتاب، گنجينه‌ى بى‌نظير و تمام نشدنى است و امروز هم بيشتر از هميشه ملت و جامعه‌ اسلامى ما به آن نيازمند است.» (مقام معظم رهبرى، 1364)

اما متاسفانه با این وجود، برخی از عامه سند این‌ کتاب را ضعیف می‌دانند، و می‌گویند: «خطبه‌ها و نامه‌ها و کلمات قصار نهج البلاغه به صورت روایات مرسل (طبق جمع آورى مرحوم سیّد رضى) آمده است. یعنى اسنادى که به طور متّصل به معصومین برسد براى آنها ذکر نشده». در پاسخ به این عده باید گفت که:

- اکثریّت محتویات این کتاب، مطالبى است مستدل و یا در خور استدلال‌هاى منطقى و در واقع از قبیل «قَضایا قِیاساتُها مَعَها»؛ (مسائلى که دلیلش در خودش نهفته است). با این وجود نیازى به سلسله اسناد به عنوان مباحث تعبّدى ندارد زیرا بخش عظیمى از آن درباره معارف اعتقادى، مبدأ و معاد، صفات خداوند، دلایل عظمت قرآن و پیامبر اسلام (صلى الله علیه و آله) و مانند آن است. بخش دیگرى درباره مواعظ و نصایح و درس‌هاى عبرت در زندگى امّت‌هاى پیشین و آیین کشوردارى و زندگى اجتماعى و آداب جهاد و امثال آن است که عموماً مطالبى منطقى و مستدل یا قابل استدلال است. همان گونه که نوشته‌هاى فلاسفه بزرگ و علماى علوم مختلف و حتّى اشعار نغز شعراى نامى و مانند آن بدون نیاز به سلسله سند مقبول است، درباره محتواى نهج البلاغه نیز به همین دلیل و به طریق اولى مشکلى نداریم. تنها بخش کوچکى از نهج البلاغه است که از احکام فرعیّه تعبّدیّه سخن مى‌گوید. اگر مسأله سند مطرح باشد تنها در این قسمت است که قطعاً یک دهم نهج البلاغه را نیز تشکیل نمى دهد. بنابراین سر و صداهاى مربوط به اسناد نهج البلاغه بسیار کم رنگ و کم اثر است.

- این طور نیست که سید رضی تنها کسی بوده است که نهج البلاغه را جمع آوری کرده است بلکه از این گذشته کتاب‌هاى زیادى قبل از «سیّد رضى» نوشته شده است که بسیارى از محتویات نهج البلاغه یا غالب آن‌ها در آن کتب آمده است و این به خوبى نشان مى‌دهد که این کلمات قبل از «سیّد رضى» نیز در میان دانشمندان و راویان حدیث و گاه در میان توده‌هاى مردم مشهور و معروف بوده است و این شهرت مى‌تواند ما را بى‌نیاز از اسناد متّصل کند. حتّى بعضى از بزرگان مورّخان نوشته‌اند، خطبه‌هاى نهج البلاغه که در میان مردم شهرت داشته بسیار بیش از آن مقدارى بوده است که «سیّد رضى» در نهج البلاغه آورده است و در واقع نهج البلاغه گلچینى از آن خطبه‌هاست.(مسعودی، 1409،420)

از جمله مورّخ معروف «مسعودى» که حدود یک قرن قبل از «سیّد رضى» مى‌زیسته در این‌باره مى‌گوید: «آنچه مردم از خطبه‌هاى امام در موارد مختلف حفظ کرده اند چهارصد و هشتاد و چند خطبه است در حالى که خطبه‌هاى نهج البلاغه که اکنون در دست ماست حدود دویست و چهل خطبه است.» جاحظ يكی از دانشمندان معروف اهل سنت در کتاب خود چندین خطبه از امام علی (علیه السلام) را آورده است(جاحظ، 1311)

نهج البلاغه از ديدگاه دانشمندان اهل سنت

• ابن ابى الحديد معتزلى، دانشمند، مورخ و شارح نهج البلاغه

امام على عليه السلام پيشوا و سرور سخنوران و بلغاست، كلام او را به حق از سخن خداوند فروتر و از كلام مخلوق فراتر دانسته اند. ارزش سخنان او را همين نشانه بسنده است كه فنون سخنورى و نويسندگى را همگى مردم از او آموخته اند. [ مقدمه ى شرح نهج البلاغه، ابن ابى الحديد. ]

• شيخ محمد عبده، دانشمند و مفتى اهل سنت

در ميان دانشمندان و سخن شناسان زبان و ادبيات عرب كسى نيست كه به عظمت امام على عليه السلام اعتراف نكند. كلام امام على بن ابيطالب، پس از كلام خداى متعال و پيغمبرش صلى الله عليه و آله و سلم شريف ترين و برترين سخن و سرشارترين كلام از لحاظ مواد و داراى بهترين شيوه است و بيشترين معانى و محتوا را دارد.(عبده،1367)

• شهاب الدين محمود آلوسى بغدادى "1270 -1217 ه ق"

... نهج البلاغه، كه حاوى خطبه هاى على بن ابيطالب است، پرتوى از نور سخن الهى دارد و خورشيدى است كه با فصاحت منطق نبوى مى درخشد.( حسینی،400ق، ص 97. )

• استاد حسين نائل مرصفى، دانشمند علوم بلاغت در دانشگاه الازهر مصر

نهج البلاغه كتابى است كه خداوند آن را دليل روشنى قرار داد تا ثابت كند كه على سلام الله عليه بهترين شاهد زنده ى نورانيت و پرتوبخش قرآن و حكمت و دانش و هدايت و اعجاز و فصاحت آن كتاب آسمانى است. آيات و نشانه هاى حكمت ارزنده و قوانين صحيح سياست و پندهاى روشن و دلنشين و برهان هاى گويا و استوارى كه على عليه السلام در اين كتاب آورده، خود دليل فضيلت مافوق تصور و بهترين آثار يك پيشواى به حق است كه هيچ يك از حكماى بزرگ و فلاسفه ى عالى مقام و نوابغ روزگار نظير آن را نياورده اند.( علامه شهرستانى، ص 61)

• عباس محمود عقاد، نويسنده و مورخ معروف مصرى

در كتاب نهج البلاغه، نور آيات توحيد و حكمت الهى، چنان درخشان و پرتوافكن است كه بررسى و تحقيق همه ى پژوهندگان معارف الهى را شامل مى شود... و مهر شخصيت علوى از پشت سطرها و از ميان حروف اين كتاب پديدار است و چون خوب دقت كنى و گوش فرادهى صداى امام را از آن سوى كلمات مى شنوى نه صداى ديگر را. .(عبده،1367)

• دكتر زكى مبارك

من اعتقاد دارم كه مطالعه ى كتاب نهج البلاغه، روح شهامت و مردانگى انسان را تقويت مى كند، زيرا از روح بزرگ و پرتوانى صادر شده است كه در برابر تمام دشوارى ها چون شير ايستاده است. (حسينى، 400ق،ص 162)

• محمد محيى الدين عبدالحميد، استاد دانشگاه الازهر مصر

نهج البلاغه كتابى است كه در آن چشمه هاى بلاغت و فنون آن گردآمده و براى كسى كه در آن مى نگرد، اسباب فصاحت مهيا و ميوه ى رسيده آن در دسترس است، چرا كه آن از سخنان فصيح ترين انسان ها بعد از پيامبر اكرم است و آن كلمات از قدرتمندترين و برترين انسان از لحاظ منطق و استدلال، نشات گرفته و آن عبارات از كسى است كه صاحب اختيار لغت عرب است و هرگونه اراده كند آن را مى گرداند. حكيمى كه حكمت از بيانش جارى مى شود و خطيبى كه سحر بيانش دل را مالامال مى كند. عالمى كه از رهگذر آميزش با رسول الله و نوشتن وحى الهى و با شمشير و زبان، از زمان كودكى، در راه دين دفاع كردن، او را براى چنين كارى آماده ساخت. .(عبده،1367)