مبانی نظری و پیشینه تحقیق تعاریف و مفاهیم ویژگی­های شخصیتی در 58 صفحه با فرمت word و قابل ویرایش

صاحب نظران حوزه شخصیت و روان­شناسی از کلمه شخصیت، تعریف­های گوناگونی ارائه داده­اند. از نظر ریشه­ای، گفته شده است که کلمه شخصیت معادل کلمه" Personality" است. درحقیقت از ریشه لاتینپرسونا[1]گرفته شده که به معنای نقاب یا ماسکی بود که در یونان و روم باستان، بازیگران تئاتر بر چهره می­گذاشتند. این تعبیر تلویحاً اشاره بر این مطلب دارد که شخصیت هر فرد، ماسکی است که او بر چهره خود می­زند تا وجه تمیز او از دیگران باشد. شخصیت از بنیادی­ترین مفهوم روان­شناسی است. روان­شناسی شخصیت حوزه­ای است که به بررسی ویژگی­های فردی اعم از هیجانی و رفتاری می­پردازد که معمولاً ثابت و قابل پیش­بینی­اند و در زندگی روز مره قابل پیگری هستند (کاپلان و سادوک، 2003). آلپورت[2]شخصیت را سازمان پویای درون شخص می­ داند که از نظام­های روانی جسمانی تشکیل یافته است، این نظام­ها، الگوهای شاخص رفتار، افکار و احساسات شخص را ایجاد می­کند (پورشریفی،2004؛ نقل از عبدی و همکاران،1387).

همه افراد به حکم آنکه مدیرند، به یک شیوه عمل نمی­کنند؛ مانند سایر افراد جامعه تفاوت­های فردی، استعدادها، انگیزه­ها، رغبت­ها و تمایلات مخصوص به خود دارند و از نگرش، دانش و نظام ارزشی متفاوتی برخوردارند. این تفاوت­ها اگرچه به ظاهر ممکن است جزئی باشند، هنگامی که از فرایندهای واسطه شناختی افراد عبور می­کنند به تفاوت­های بسیار بزرگ و نتایج رفتاری کاملاً متفاوت می­انجامند. چنین تفاوت­هایی عمدتاً از تفاوت­های ناشی از شخصیت هریک از افراد سرچشمه می­گیرد. شخصیت یکی از عوامل مهمی است که بر عمل و رفتار مدیران تأثیر می­گذارد و این تأثیرپذیری از شخصیت در نهایت در تصمیمات مدیریتی و رفتار سازمانی آنان مؤثر خواهد بود. پیرامون تناسب شغل و شاغل تحقیقات زیادی انجام شده که هر کدام از دیدگاه خاصی به رابطۀ شخصیت کارکنان و شغل یا ابعاد مختلف شخصیت و رضایت شغلی پرداخته­اند. آنچه از نتایج مطالعات و تحقیقات استنباط می­شود این است که تنها حقوق و دستمزد نیست که بین فرد، شغل و سازمان پیوند برقرار می­کند، بلکه خصوصیات روانی و رفتاری، فرهنگ اجتماعی و در بعضی مواقع عوامل جسمانی و فیزیولوژیک در تقویت یا گسستن این پیوند تأثیر دارد. پیچیدگی خصایص رفتاری و شخصیتی باعث پیچیده شدن این روابط می­گردد (جهرمی و حسینی، 1386).

شخصیت، متغیر دیگری است که در رهبری اثربخش موثر است. در معادلات رفتار سازمانی یکی ازمتغیرهای روانی، شخصیت فرد است. انسان موجودی است پیچیده که ویژگی­های او نه تنها منحصر به فرد است، بلکه ویژگی­های فردی ثابتی نیز ندارد، به این معنا که در مقابل پدیده­های مشابه رفتار یکسانی از او سر نمی­زند و به این ترتیب کمتر می­توان واکنش­های رفتاری را به طور دقیق پیش­بینی کرد. به نظر اتکینسون و هیلگارد شخصیت عبارت است از الگوهای رفتار و شیوه­های تفکر که سازگاری فرد با محیط را تعیین می­کند. شلدون نیز معتقد است شخصیت سازمان پویای جنبه­های ادراکی و انفعالی و ارادی و بدنی آدمی است. پرون بر این عقیده است که شخصیت بیانگر آن دسته از ویژگی­های فرد است که الگوهای ثابت رفتاری را نشان می­دهد (براهنی و دیگران،1385).

ماهیت شخصیت

شخصیت، عبارتست از مجموعه ثابتی از خصلت­ها و گرایش­هایی که وجوهی از اشتراک و تفاوت­های رفتار روان­شناختی افراد اعم از افکار، احساسات و اعمال را تعیین می‏کند که استمرار زمانی دارند. در نتیجه نمی­توان به سادگی آنها را به عنوان نتیجه اختصاصی فشارهای اجتماعی و زیست‏شناختی موقتی در نظر گرفت. تنها بخشی از این گزاره که ممکن است نیازمند توضیح باشد، گرایش­ها و خصلت­هاست. «گرایش ها» عبارتند از: فرآیندهایی که جهت‏گیری در افکار، احساسات و اعمال را معین می‏کنند؛ و «خصلت ها» عبارتند از: ساختارهای ثابت شخصیت که نه برای حرکت به سوی اهداف یا تحقق کارکردها، بلکه برای تبیین واقعیت و محتوای اهداف یا مقتضیات به‏کار می‏روند. «خصلت ها» نیز برای تبیین افکار، احساسات و اعمالی که در ظاهر بیش از آنکه جهت‏دار باشند، در طبیعت تکرار می‏شوند، به کار می‏روند. نمونه‏ای از یک گرایش می‏تواند تلاش برای وصول به کمال در زندگی باشد، در حالی‏که خصلتهای مرتبط، آرمان هایی‏مانند زیبایی یا بزرگواری که کمال را معین می‏کنند، هستند (وطن خواه و ابوالقاسمی، 1388).

کارکردهای روان­شناختی

چهار کار کرد روان­شناختی عبارتند از: حس کردن، شهود، تفکر و احساس.حس کردن[3] و شهود[4]با هم به عنوان کارکردهای غیرعقلانی دسته­بندی شده­اند؛ آنها از فرایند عقل استفاده نمی­کنند. حس کردن، تجربه را از طریق حواس بازآفرینی می­کند، به همان صورت که عکس شی را کپی می­کند.

شهود، مستقیماً از محرک بیرونی ناشی نمی­شود. دومین جفت کارکردهای متضاد، تفکر و احساسکارکردهای عقلانی هستند که قضاوت کردن و ارزیابی تجربیات را شامل می­شود. کارکرد تفکر، قضاوت هشیار را درباره اینکه آیا تجربه­ای درست یا غلط است، شامل می­شود. نوع ارزیابی که توسط کارکرد احساس صورت می­گیرد بر حسب دوست داشتن یا دوست نداشتن، خوشایندی یا ناخوشایندی، تحریک یا بی حوصلگی ابراز می­شود. همان گونه که روان انسان، مقداری از هر دو نگرش برونگرایی و درونگرایی را در بر دارد، از قابلیت هر چهار کارکرد روانشناختی برخوردار است و همانگونه که یک نگرش مسلط است، فقط یک کارکرد مسلط می­باشد. کارکردهای دیگر در ناهشیار شخص پنهان هستند (ریحانی و زینی، 1386).

ديدگاه­هاي موجود درباره شخصیت

ديدگاه­هاي موجود درباره شخصیت، به دو دسته اصلی تقسیم می‏شوند

الف) التقاط گرایی خیرخواهانه

ب) طرفداری متعصبانه

بسیاری از موارد درباره شخصیت، در یکی از این دو دسته قرار می‏گیرند؛ اما نوع سومی هم هست که دارای اهمیت قابل توجهی است. این دسته، از گرایش التقاط­گرایی خیرخواهانه، گستردگی و موازنه‏ را کسب می‏کند که برای بررسی بسیاری از نظریه‏های مربوط به شخصیت ضروری است. همچنین از طرفداری متعصبانه، این عقیده را وام می‏گیرد که برخی از نظریه‏ها از سایرین بهترند. رویکرد کلی تحلیل تطبیقی است با هدف پرده برداشتن از شباهت­ها و تفاوت­های میان بسیاری از رویکردهای موجود به شخصیت. تحلیل تطبیقی در جستجوی فهم بهتر، جامع، منظم و ارزیابی کننده است. اگر چه رویکردهای التقاط‏گرایی خیرخواهانه و طرفداری متعصبانه، هر یک مزایایی مختص به خویش دارند، با این حال، هنگامی که تعدادی از نظریه‏های سازگار در دسترس باشند، نه رویکرد التقاط‏گرایی خیرخواهانه موجب رشد این حوزه علمی خواهد شد و نه رویکرد طرفداری متعصبانه (وطن­خواه و ابوالقاسمی،1388).

ساختار و اندازه­گيري شخصيت

از نظر آيزنك شخصيت هر فرد گرايش­هاي ديرپاي سرشت او و آن واقعيت بنيادين است كه زمينه ساز تفاوت­هاي فردي در رفتار محسوب مي­شود. او براساس مطالعات روان­شناسختي و فلسفي دريافت كه توصيفات مشابهي از انواع شخصيت­هاي خاص انساني پديد آمده و اين توصيف­ها در طول تاريخ حفظ شده اند (آيزنك، 1953) از زمان فلاسفه يونان تا روان­پزشكي قرن بيستم تمايل به طبقه­بندي افراد وجود داشته و دارد. يونانيان از چهار طبقه استفاده كرده­اند: سوداوي^[5]، صفراوي^[6]، دموي^[7] و بلغمي^[8]. اينها طبقاتي هستند كه افراد را در آنها جاي مي­دادند. اما يك شخص را نمي­توان با يكي از اين طبقات توصيف كرد. روش ديگر براي فهم تفاوت­هاي فردي، استفاده از بعد^[9] است. مفهوم بعد از اين نظر از مفهوم تيپ متفاوت است كه افراد را به هر صورت مي­توان در يك بعد قرار داد اما تعلق يك فرد يه تيپ خاصي مسئله همه يا هيچ است، يعني در تيپ­ها حالت مركبي وجود ندارد. آيزنگ از تئوري كرچمر^[10] درباره پسيكوزها بهره گرفته است. براساس آن تئوري فرض شده افراد بهنجار و نابهنجار را مي­توان تنها در يك بعد يا پيوستار پسيكوزي در دامنه­اي از اسيكزوفرني تا افسردگي- شيدايي درجه­بندي كرد. بيماران مبتلا به اسكيزوفرني و افسردگي- شيدايي در دو سر طيف وافراد بهنجار در وسط آن قرار مي­گيرند (مانی،1383).

آيزنک از تئوري يونگ^[11] درباره شخصيت نيز تأثير پذيرفته است. يونگ معتقد بود كه افراد يا تمايل به برونگرايي دارند يعني جهت انرژي غريزي يا ليبيدوي شخص (كه صرفاً جنسي نيست) به سمت بيرون است و يا تمايل به درونگرايي دارند، يعني جهت اثر غريزي آنها به سمت دنياي دروني ذهني است (آيزنك، 1988 ص 9). يونگ اين مفهوم را براي تبيين اختلال­های رواني نيز بكار برده، معتقد بود افراد مستعد علائم نوروتيكي هيستري، برونگرا^[12]، و افراد مستعد اختلال­های اضطرابي، درونگرا^[13] هستند.آيزنگ معتقد است كه يونگ در گسترش مفاهيم برونگرايي و درونگرايي سهمي نداشته و درباره او مي­گويد: «هر آنچه در نظرش تازه است درست نيست و هرآنچه درست است تازه نيست». نظر آيزنك درباره شخصيت طوري طرح شده تا همه اين ديدگاه­ها را دربر گيرد. او ديدگاه چند بعدي را كه در تضاد با رويكرد تيپ شناسي است پذيرفته است.

ابتدا آيزنك (1953) تصور مي­كرد فقط دو بعد براي توصيف شخصيت آدمي كافي است؛ درونگرايي-برونگرايي و نوروزگرايي^[14]- ثبات بعداً (آيزنك وام دبليو آيزنك، 1985) او بعد سومي بنام پسیكوزگرايي^[15] را نيز اضافه كرده است. دو بعد درونگرايي- برونگرايي و نوروزگرايي- ثبات چهار طبقه تشكيل مي­دهند كه قابل انطابق با تيپ­هاي يوناني هستند. صفراوي­ها و دموي­ها داراي سلسله ويژگي­هاي مشتركي هستند كه بايد بنا به اصطلاحات امروزي آنها را برونگرا ناميد، حال آنكه سوداوي­ها و بلغمي­ها به درونگرايي شبيه­ترند. بعد كرچمر كه بوسيله آيزنك استفاده شده مشابه بعد درونگرايي و برونگرايي است. دو تعبير نوروزها از يونگ يعني اضطراب و هيستري مشابه درونگرايي نوروتيك و برونگرايي نوروتيك، يا تيپ­هاي يوناني سوداوي و صفراوي است (مانی،1383).

نظریه ­ها و رویکردهای شخصیتی

رویکرد روان ­تحلیل­ گری

در رویکرد روان­تحلیل­گری شخصیت، کوشش می­شود که تفاوت­های فردی با بررسی چگونگی اثر متقابل نیروهای روانی ناهشیار با افکار، احساس­ها و رفتار تبیین شود. زیگموند فروید پدر نظریه روانکاوی است که اندیشه­های او را درباره شخصیت به اختصار بررسی خواهیم کرد (شولتز و شولتز^[16]، 1998؛ نقل از سيد محمدي،1389). فروید^[17] کارکرد انسان را با اصطلاح­های فیزیولوژیکی تفسیر می­کرد. او براساس آموزش پزشکی­اش می­دانست که بدن انسان از طریق ایجاد و صرف نوعی انرژی جسمانی عمل می­کند. غذا در بدن به شکلی از انرژی تبدیل می­شود و برای تأمین کارکردهایی همچون نفس کشیدن، گردش خون و فعالیت عضلانی و غددی به کار می­رود. ذهن نیز دارای کارکردهایی است. ذهن دنیای خارج را ادراک می­کند؛ فکر می­کند، تصور می­نماید و به یاد می­آورد. در تمثیلی با بدن، فروید چنین انگاشت که ذهن نیز کارکردهایش را با استفاده از انرژی روانی به انجام می­رساند که این انرژی در شکل و نه نوع با انرژی جسمانی بدن تفاوت دارد. علاوه بر این، وی بر پایة اصل بقای انرژی فرض کرد که انرژی بدن می­تواند به انرژی روانی تبدیل شود و برعکس. بنابراین انرژی بدن بر ذهن اثر می­گذارد. پیوند میان این دو شکل انرژی مرز میان روان و تندر مفهوم غریزه نهفته است. در تعریفی کوتاه می­توان گفت که غریزه عبارت است از بازنمایی محرک­هایی در ذهن که خاستگاه­شان درون بدن است. غریزه جزء یا واحد بنیادی نظریه شخصیت فروید گردید. غریزه نیروی انگیزاننده و پیش­راننده شخصیت است که نه تنها محرک رفتار است، بلکه جهت آن را نیز تعیین می­کند. محرک­های غرایز عوامل درونی هستند، مانند کمبود بافت و نسوج که موجب حالت گرسنگی می­شود. این محرک­های فیزیکی از درون بدن سر بر می­آورند و به بهترین شکل می­توان آن را به عنوان نیاز توصیف کرد. هنگامی که نیازی مانند گرسنگی برانگیخته می­شود، حالتی از برانگیختگی فیزیولوژیکی را در بدن ایجاد می­کند؛ یعنی یک انرژی فیزیولوژیکی. این انرژی بدنی یا نیاز در ذهن تبدیل به یک میل می­شود. بنابراین غریزه هدفمند می­شود. هرچند هدف هر غریزه ثابت است، اما فرد می­تواند راه­های متفاوتی را برای دستیابی به هدف در پیش گیرد. تصور فروید بر این بود که انرژی روانی می­تواند با اشیای جانشین جابه­جا شود؛ او در تعیین شخصیت یک فرد بالاترین اهمیت را برای این جابه ­جایی انرژی قائل شد. اگرچه غرایز منبع انحصاری انرژی برای رفتار هستند، اما این انرژی می­تواند به راه­های متنوعی جابه­جا شود. همین تنوع است که گوناگونی موجود در رفتار انسان را تبیین می­کند. تمام انواع رغبت­ها، رجحان­ها و نگرش­های ما آدمیان بزرگسال از دید فروید عبارتند از جابه­جایی­های انرژی از اشیاء آغازین که نیازهای غریزی را ارضاء می­کنند (شولتز و شولتز، 1998؛ نقل از سيد محمدي،1389).

دیدگاه برن درباره شخصیت یک دیدگاه اجزا نگرانه و چندگانه است. برن به سه نوع حالت نفسانی اعتقاد دارد که عبارتند از : روان بیرونی، روان نو و روان باستانی.

1. روان بیرونی: به شیوه­ای تقلیدی و قضاوتی شکل می­گیرد و در صدد است که مجموعه­هایی از معیارها و ملاک­های اکتسابی را به اجرا در آورد.

2. روان نو: عمدتاً به تبدیل محرک­ها به مجموعه اطلاعات تمایل دارد و نیزبه پردازش و بایگانی این اطلاعات بر تجربیات قبلی علاقمند است.

3.روان باستانی: تمایل دارد که براساس تفکر مبرا از منطق و ادراک­هایی که بطور ضعیفی از هم متمایز و یا تحریف شده­اند به طور ناگهانی و ناآگاهانه­ تری واکنش نشان دهد. برن تحلیل­های این سه حالت نفسانی را تحت عنوان حالت های من معرفی می­کند.

حالت­های من سه گانه او عبارتند از : حالت من والدینی، حالت من بالغ و حالت من کودکی. حالت من والدینی از روان بیرونی، حالت من بالغ از روان نو و حالت من کودکی از روان باستانی نشات می­گیرد.

1. Persona

2. Allport

1. Sensing

2. Intuition

1. Melancholic

2. Holeric

3. Sanguine

4.mucous

5. Dimension

1. kretschmer

جزئیات:
توضیحات: فصل دوم پژوهش کارشناسی ارشد و دکترا (پیشینه و مبانی نظری پژوهش)
همرا با منبع نویسی درون متنی به شیوه APA جهت استفاده فصل دو پایان نامه
توضیحات نظری کامل در مورد متغیر
پیشینه داخلی و خارجی در مورد متغیر مربوطه و متغیرهای مشابه
رفرنس نویسی و پاورقی دقیق و مناسب
منبع : انگلیسی و فارسی دارد (به شیوه APA)