محل لوگو

مبانی نظری و پیشینه تحقیق تحول در روانشناسی


مبانی نظری و پیشینه تحقیق تحول در روانشناسی

مبانی نظری و پیشینه تحقیق تحول در روانشناسی در 92 صفحه با فرمت word و قابل ویرایش

مفهوم و ماهیت تحول

تحول از جمله واژه­هایی است که بعضاً مترادف کلمۀ رشد به کار می­رود در حالی که مفهوم تحول تغییرات کمی و کیفی را در بر می­گیرد و به هر نوع تغییری در طول زمان اطلاق می­گردد. مفهوم رشد تغییرات کمی را شامل می­شود از این رو تحول اعم از رشد است (مصباح و همکاران، 1374).

اگرچه از تحول تعاریف بسیاری شده است اما یکی از عام­ترین تعاریف بدین شرح می­باشد: تحول عبارت است از همۀ تغییرات و تحولاتی که از زمان تشکیل سلول تخم تا هنگام مرگ روی می­دهد. تحول؛ حرکتی مستمر، دائمی و پیوسته بوده گاهی آهسته و زمانی همراه با جوش و خروش است. کیفیت تحول ممکن است ملموس نباشد ولی نباید تصور کرد که جریان تحول متوقف شده است (احدی و بی جمالی، 1388). ماسن[1]، تحول را تغییرات منظم و نسبتاً مداوم در ساخت­های جسمی و عصب شناختی، فرایند تفکر و رفتار در طول زمان می­نامد (ماسن، ترجمۀ یاسایی، 1388). شرفی (1371) نیز تغییرات کمی و کیفی که در طول زمان در طبیعت و ساخت و رفتار انسان اتفاق می­افتد تحول می­نامد. بنا به نظر او این تغییرات و دگرگونی­ها در هر دوره­ای از زندگی، توانایی­ها، نیازها و دشواری­هایی را به وجود می­آورد.

سندستروم[2] (1973) نیز از واژۀ تحول برای تشریح فرایند تأثیرات بی شمار داخلی و خارجی بر انسان از اولین لحظات زندگی تا بزرگسالی و مرگ استفاده می­کند (به نقل از مصباح و همکاران، 1374). همچنین وولفلک[3] (2005) نیز تغییرات منظم و سازگارنه­ای که به طور مستمر در طول زندگی ارگانیسم، از لحظۀ نطفه تا لحظۀ مرگ به وجود می­آید، را تحول می­نامد (به نقل از سیف، 1386). رایس[4] (1992) نیز تحول را به مثابۀ فرایندی مادام العمر می­داند که از تعامل عوامل ارثی و محیطی تأثیر می­پذیرد، و از آغاز لقاح و تا مرگ (یا پس از مرگ، آن گونه که بسیاری معتقدند) ادامه یابد (رایس، 1922، ترجمۀ فروغان، 1388).

بنابراین با توجه به تشابهات تعاریفی که صاحبنظران در مورد مفهوم تحول ارائه کردند،به نظر می­رسد تحول عبارت است از تغییرات کمی و کیفی نسبتاً پایدار، منظم و فراگیر قابلیت­ها، ساخت و رفتار انسان تحت تأثیر رسش و تعامل با محیط، که از لحظۀ لقاح تا مرگ به وجود می­آید.

 اصول حاکم بر تحول

الگوی طبیعی تحول در مراحل سنی مختلف از اصول مشخصی پیروی می­کند. این اصول، علی­رغم تفاوت­هایی که افراد با هم دارند به طور مشترک در همۀ یافت می­شود. شناخت این اصول برای مطالعۀ تحول و فهم الگوی طبیعی آن ضروری می­باشد. از این رو در زیر به اصولی که بیشتر صاحبنظران تحول به آن توجه دارند، می­پردازیم.

1- تحول جریانی مرحله ای و پیوسته است.

تحول انسان از تشکیل نطفه تا پایان عمر، با عبور از مراحلی که ویژگی­ها و خصوصیات خود را دارند صورت می­پذیرد. این مراحل به صورت پیوسته و پی در پی پدیدار می­شود.

2- تحول دارای الگوی قابل پیش بینی است.

جریان تحول انسان از الگو و طرح معینی پیروی می کند.

3- تفاوت های فردی در تحول وجود دارد.

اگرچه الگوی تحول برای همۀ افراد یکسان است اما هر فردی برای خود الگوی ویژه­ای دارد که با روش و سرعت خاص خویش تحول می­یابد. همین امر سبب می­شود که تحول افراد متفاوت باشد. این تفاوت­های فردی در سال­های اولیه کمتر قابل دقت و تشخیص است؛ اما به مرور با افزایش سن، آشکار­تر می­شود.

4- تحول دارای ابعاد متفاوت و فرایندی پیچیده است.

تحول انسان فرایندی پیچیده است که می­توان آن را به ابعاد فیزیکی، شناختی، هیجانی، اجتماعی تقسیم کرد. هرچند هریک از ابعاد بر جنبۀ خاصی از تحول تأکید دارند، اما بین این ابعاد وابستگی متقابل قابل توجهی وجود دارد. به طوری که هرچند می­توان هریک از ابعاد را به طور جداگانه مورد مطالعه قرار داد اما نمی­توان این جنبه­ها را از یکدیگر جدا نمود و آنها را بدون توجه به ابعاد دیگر در نظر داشت.

5- در جریان تحول دوره های حساس تحول وجود دارد.

هرچند تمام مراحل تحول به صورت پیوسته و پی در پی به وقوع می­پیوندد، اما این مراحل به جهات گوناگونی با یکدیگر متفاوت بوده و از حساسیت­های گوناگونی برخوردار است (سیف و همکاران، 1381، احدی و بنی جمالی، 1387).

 ابعاد تحول

«گسترۀ عمر معمولاً به سه دورۀ تحول عمده تقسیم می شود: تحول کودک، تحول نوجوان و تحول بزرگسال. اولین تا آخرین دوره نیز به دوره­های کوتاه­تری تقسیم می­شوند. تحول کودک شامل دورۀ پیش از تولد، شیر­خواری، کودکی اولیه، و کودکی میانه است. نوجوانی نیز شامل نوجوانی اولیه و نوجوانی پایانی است و تحول بزرگسالی در برگیرندۀ بزرگسالی اولیه، میانی و پایانی است» (رایس، 1922، ترجمۀ فروغان، 1388). در هر کدام از این دوره­ها تغییراتی عموماً در ابعاد مختلف جسمانی، شناختی و روانی-اجتماعی، جنسی و اخلاقی رخ مي­دهد. هرچند این تغییرات در ابعاد گوناگون تحقق می­یابد و می­توان آنها را جدا از یکدیگر مطالعه کرد، اما نباید طبیعت واحد انسان را از نظر دور داشت. ابعاد جسمانی، شناختی، هیجانی-اجتماعی، جنسی و اخلاقی با یکدیگر ارتباط متقابل دارند و در هر بعد تحول نقش ایفا می­کنند (وندر زندن[5]، 2001، ترجمۀ گنجی، 1390).

نظریۀ تحول انسان ممکن است تنها بر یک بعد مثلاً شناختی متمرکز شود، یا به تحول فرد در کلیت نظر داشته باشد. همچنین ممکن است تنها بر یک دورۀ زمانی، نظیر نوجوانی، تمرکز کند یا تمامی طول عمر را پوشش دهد (همان). در زیر به هریک از ابعاد مختلف تحول انسان و نظریه پردازان مشهور آن اشاره می­گردد.

 تحول جسمانی:

در تحول جسمانی[6]؛ اندازه، تناسب، و ظاهر بدن و در عملکرد دستگاه های بدن، قابلیت های ادراکی، حرکتی وسلامت جسمانی تغییراتی رخ می­دهد (وندر زندن، 2001، ترجمۀ گنجی، 1390). آرنولد گزل[7] از جمله نظریه­پردازان معروف تحول جسمانی می­باشد. او معتقد است تحول کودک به گونه ای بنیادی، از درون و بر اثر عمل ژن­­ها، هدایت می­­شود. او این فرایند را رسش یا بالندگی[8] می­نامد (دلن و آدلف[9]، 1992؛ دلن، 2000، گزل و الیگ[10]، 1943، ص 41 ، به نقل از کرین، 1943، ترجمۀ خویی نژاد و رجایی، 1384). بنا به نظر گزل، تحول به صورت یک سلسله مراحل ثابتی، پس از تولد نیز ادامه می­یابد (دلن، 2000). او همچنین معتقد است که کودکان از نظر میزان تحول با یکدیگر تفاوت دارند. یعنی همۀ آنها در سن خاصی روی پاهای خود نمی­ ایستند، و در سن واحدی راه نمی­روند. با وجود این، همۀ آنها از مراحل یکسانی عبور می­کنند. به علاوه تحول را تحت کنترل تفاوت های فردی می­داند که به وسیله مکانیزم­های ژنتیکی درونی، تعیین می­شود (گزل، 1945، ص 161؛ به نقل از خویی نژاد و رجایی، 1384).

بنا به نظر گزل، نوزاد پس از تولد، به محیط­های متفاوتی وارد می شود. این محیط، تنها نیازهای جسمی او را بر­آورده نمی­کند، بلکه محیطی اجتماعی و فرهنگی است که او را به انجام رفتار­های درست وا می­دارد. او معتقد است که کودک برای تحقق قوای نهفتۀ خود، به وضوح به محیط اجتماعی نیاز دارد، گزل همچنین بر این باور است که نیروهای اجتماعی، زمانی به بهترین وجه بر کودک اثر می­گذارند که با اصول رسشی درونی هماهنگ باشد (گزل و ایلگ، 1943، ص41، به نقل از خویی نژاد و رجایی، 1384).

تحول اخلاقی

تاریخچۀ نظریۀ­پردازی و پژوهش­های روان­شناختی دربارۀ موضوع تحول اخلاقی[11] کودک، با مفهوم وجدان در آثار زیگموند فروید[12] و مفهوم استدلال اخلاقی در آثار پیاژه[13] آغاز شده است. این نظریه­پردازان تحت تأثیر جرج هربرت مید[14] و جیمز بالدوین[15] قرار داشتند، مسیر­های متفاوتی را پی گرفتند. فروید بر روابط والدین-کودک، هیجان و احساس گناه متمرکز شد، در حالی که پیاژه بر روابط بین همسالان، شناخت، عدالت و تفکر تأکید کرد (جهانگیرزاده، 1390). بعد­ها نظریه­پردازان دیگری به موضوعات تحول اخلاقی کودک پرداختند.

به طور کلی می­توان این نظریۀ پردازان را در سه گروه قرار داد: گروهی از روان­شناسان از جمله لارنز[16](1983)، گودال[17] (1990)، راین[18](1997) و هافمن[19] (2000) ریشۀ اخلاقیات و رفتار اجتماعی را در تاریخ تکامل زیستی انسان می­دانند، گروهی دیگر تحلیل­گرانی چون فروید[20] (1961) و نظریه ­پردازان یادگیری اجتماعی چون بندروا[21] (1997) بودند که اخلاقیات را سازگاری با هنجارهای اجتماعی تلقی می­کردند. گروه سوم نیز روان­شناسانی می­باشند که سطح تحول شناختی را اساس اخلاق می­دانند. ژان پیاژه (1932؛ 1965) و لارنس کولبرگ[22] (1976) بیش از هر روان­شناس دیگری این گروه را نمایندگی می­کنند (لطف آبادی، 1384). از آنجا که دیدگاه گروه سوم نسبت به گروه­های دیگر بیشتر مورد توجه صاحبنظران قرار گرفته است، در زیر به دیدگاه­های تحول اخلاقی ژان پیاژه و لارنس کولبرگ اشاره می­شود.

ژان پیاژه از نخستین روان­شناسانی بود که مسئلۀ چگونگی تحول اخلاقی را مورد پژوهش قرار داد (استامس[23] و همکاران، 2006). از نظر او، اخلاق مانند هوش، طی مراحلی تحول می یابد و به تحول شناختی کودک وابسته است. از این رو نظریۀ پیاژه در زمینۀ تحول اخلاقی از نظریۀ او در مورد تحول شناختی نشأت گرفته است (پیاژه، 1997). او عبور کودکان از مراحل تحول اخلاقی را مستلزم رسش شناختی و تجارب اجتماعی می­داند، به ویژه تجاربی که کودکان در حین بازی با همسالان حل و فصل می­کنند (احدی و جهمری، 1382). پیاژه با مشاهدۀ گستردۀ کودکان 4 تا 12 ساله که در حال تیله بازی بودند، در جستجوی این بود که کودکان چگونه دربارۀ قوانین بازی فکر کنند و از آن استفاده می­کنند. او همچنین با طرح داستان­هایی که متضمن نوعی تنگنای اخلاقی بود از کودکان سؤالات بسیاری پرسید و دربارۀ دزدی، دروغگویی، تنبیه و عدالت از آنها آزمون­های ساده­ای به عمل آورد. نتایج این بررسی­ها، نظریۀ مرحله­ای تحول اخلاقی او را ساخت (پیاژه، 1997).

او دو مرحلۀ تحول اخلاقی را در نظر می­گیرد. در مرحلۀ اول کودکان دیرپیرو هستند. در این دوره آنها از لحاظ اخلاقی متکی به نظر و قضاوت دیگران هستند. آنها معتقدند قواعد اخلاقی به وسیلۀ والدین یا افراد صاحب قدرت وضع می شود از این رو غیر قابل تغییر هستند. همچنین آنها در این مرحله هرگونه تخلف از قواعد را فی نفسه زیان بار می­شمرند؛ حتی اگر مختلف نیت بدی نداشته باشد. دومین مرحلۀ تحول اخلاقی از نظر پیاژه اخلاق خود­پیرو است. در این مرحله کودکان قوانین را بیشتر به صورت توافقی میان افراد در نظر می گیرند که از ماهیت قراردادی برخوردار است. آنها معتقدند که برخی قوانین، بر­حسب شرایط زمانی و مکانی تغییر می کنند. افزون بر این، در این مرحله، آنها در قضاوت های اخلاقی بیشتر به نیت عمل می اندیشند (هرمن[24]، 2005).

پیاژه در نظریۀ خود معتقد است که کودک موجودی ذاتاً فعال و علت اولیه اعمال شناختی او، عمل خود او است؛ بنابراین هر گونه شناخت در کودک، از جمله شناخت ارزش­های اخلاقی، از طریق تعامل فعال او با محیط حاصل می­شود (همان). در نتیجه طبق نظر پیاژه، پیشرفت در قضاوت اخلاقی براساس پیشرفت در درک دیدگاه دیگران استوار است که از تحول شناختی و فرصت تعامل کردن با همسالان حاصل می­شود.

در حدود سی سال پس از انتشار نظریۀ پیاژه در زمینۀ اخلاق، لارنس کولبرگ پژوهش­هایش را در زمینۀ تحول اخلاقی به روش پیاژه دنبال کرد و به گسترش نظریۀ او در این زمینه پرداخت. اساس نظریۀ او ریشه در دیدگاه عقل گرایی و وظیفه گرایی کانت[25] و پیروان جدید او هیر و رولز[26] دارد. لارنس کولبرگ که پیرو بی­واسطۀ کانت می­باشد، نظریه­اش بر مکتب اخلاقی تکیف­گرا مبتنی است (علی نوروزی، 1390). او تأکید کانت بر تکلیف و اصول جهان شمول وجدانی در افراد را پذیرفته است. از این رو نظریۀ او، به شخص وابسته نیست، بلکه متکی متعهد به اصول اخلاقی است (همان). هرچند او تغییرات عمده­ای در نظریۀ پیاژه پدید آورد و با پذیرفتن مراحل تحول اخلاقی طرح جدیدی از آن داد، اما به چارچوب نظریۀ شناختی پیاژه پای­بند بود (کدیور، 1385؛ نصیری، 1387) زیرا او همچون پیاژه، معتقد بود که تحول اخلاق طی مراحل از قبل برنامه­ریزی شده پیش می­رود، یعنی با اتمام یک مرحله، مرحلۀ بعدی، که تلفیقی از عناصر مرحلۀ قبل و تجارب جدید است، ظاهر می­شود. همچنین او همانند پیاژه معتقد بود که میان تحول شناختی و تحول اخلاقی رابطه­ای تنگاتنگ وجود دارد (احدی و جمهری، 1382). علاوه بر این، کولبرگ همچون پیاژه بر رفتار اخلاقی و آنچه فرد انجام می­دهد علاقه نشان نداد؛ زیرا اعتقاد داشت با مطالعۀ رفتار فرد، اطلاعاتی دربارۀ میزان تحول اخلاقی او به دست نمی­آید، بنابراین او برای اطلاع از دلایل افراد در توجیه رفتارهایشان، داستان­هایی را تدوین کرد که هریک شامل یک معمای اخلاقی بود، سپس دربارۀ این معما­ها پرسش­هایی را مطرح کرد تا بدین طریق پاسخ­های آزاد و چگونگی استدلال و داوری آنها را تجزیه و تحلیل کند (کدیور، 1385). اما نظریۀ او با نظریۀ پیاژه از جهاتی نیز متفاوت است. یکی از تفاوت­های اساسی نظریۀ پیاژه با نظریۀ کولبرگ مربوط به سن آزمودنی­ها می باشد، پیاژه تا سن دوازده سالگی تحول اخلاقی را تعقیب نمود در حالی که کولبرگ، نظریۀ پیاژه را به سنین بالا­تر بسط و گسترش داد (کریمی، 1389)، زیرا او معتقد بود که تحول اخلاقی پس از دوازده سالگی ادامه می­یابد؛ بر همین اساس معما­هایی برای نوجوانان تنظیم می­کند که پیچیده­تر از معما­های پیاژه بود (کدیور، 1385). همچنین کولبرگ، روش پیاژه در سنجش استدلال اخلاقی را پالایش کرد. پیاژه از یک روش بالینی نسبتاً باز براي مصاحبه با کودکان استفاده می­کرد، اما کولبرگ با توسعۀ روش پیاژه، روند مصاحبۀ تهذیب شده را ایجاد کرد که براي ارزیابی تحول قضاوت اخلاقی در فراخناي زندگی، مورد استفاده قرار می­گیرد (جهانگیر­زاده، 1390).

او با تجزیه و تحلیل پاسخ آزمودنی­ها، تحول اخلاقی افراد را در سه سطح پیش­قراردادی[27]، قرار­دادی[28] و فرا قرار­دادی[29] و شش مرحله مشخص نمود و ترتیب و توالی این مراحل را بدون در نظرگرفتن تفاوت­های فرهنگی ثابت و بدون تغییر دانست (استامس و همکاران[30]، 2006)

 

جزئیات:
توضیحات: فصل دوم پژوهش کارشناسی ارشد و دکترا (پیشینه و مبانی نظری پژوهش)
همرا با منبع نویسی درون متنی به شیوه APA جهت استفاده فصل دو پایان نامه
توضیحات نظری کامل در مورد متغیر
پیشینه داخلی و خارجی در مورد متغیر مربوطه و متغیرهای مشابه
رفرنس نویسی و پاورقی دقیق و مناسب
منبع : انگلیسی و فارسی دارد (به شیوه APA)


مبلغ واقعی 20,000 تومان    25% تخفیف    مبلغ قابل پرداخت 15,000 تومان

توجه: پس از خرید فایل، لینک دانلود بصورت خودکار در اختیار شما قرار می گیرد و همچنین لینک دانلود به ایمیل شما ارسال می شود. درصورت وجود مشکل می توانید از بخش تماس با ما ی همین فروشگاه اطلاع رسانی نمایید.

Captcha
پشتیبانی خرید

برای مشاهده ضمانت خرید روی آن کلیک نمایید

دیدگاه های کاربران (0)

اگر به یک وب سایت یا فروشگاه رایگان با فضای نامحدود و امکانات فراوان نیاز دارید بی درنگ دکمه زیر را کلیک نمایید.

ایجاد وب سایت یا
فروشگاه حرفه ای رایگان

تمام حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به "" می باشد

فید خبر خوان    نقشه سایت    تماس با ما