مبانی نظری و پیشینه تحقیق آموزش خانواده در 36 صفحه با فرمت word و قابل ویرایش

مقدمه:

خانواده ارزنده ترین ساختار و غنی ترین بستر جهت رشد و تکامل ویژگی های جسمانی ، رفتاری و شخصیتی است که قدمت آن به اندازه طول تاریخ بشریت بوده و حرکت انسانی در مسیر زندگی با تأثیر پذیری شدید از این محیط ادامه می یابد. خانواده اولین کانونی است که فرد در آن احساس امنیت می کند و نخستین نهادی است که فرد را مورد پذیرش قرار
می دهد. این نهاد در دیدگاه های مختلف به صور متفاوتی تعریف و نگریسته شده است وهریک به تناسب دیدگاه و تعریف خوداهمیت آنرادر زمینه های مختلف بیان کرده. در نظریه های روانشناسی رشد و تحول ، ویژگی های شخصیتی متأثر از عوامل متعددی ذکر شده که در بین این مجموعه عوامل ، تعاملات والدین و عملکرد خانواده از جایگاه ویژه ای برخوردار است. به نظر می رسد که خانواده بیشترین نقش را درشکل گیری و تکامل شخصیت کودکان ونوجوانان ایفا می کند. علی رغم اهمیت بالایی که آموزش چه برای جامعه و چه برای فرد دارد، متأسفانه اکثر والدین به درستی نمی دانند که هر گاه فرزندان آنها از امکانات رشد و پرورش صحیح برخوردار باشند چه زندگی متعالی وارزشمندی در انتظارشان است(محمدی،1387). در این فصل از پژوهش حاضر که تحت عنوان پیشینه وادبیات نظری تحقیق از آن یاد می شود ؛ سعی برآن شده که در ابتدا پیشینه و یا تاریخچه ای از "آموزش خانواده" و به تبع آن انجمن اولیاء ومربیان که مجری کلاسهای آموزش خانواده می باشد ، جهت آشنایی با اهداف و زمینه های آن از دید خواننده محترم گذرانده وسپس به بحث در مورد ادبیات نظری آموزش خانواده می پردازیم . در بخش دوم این فصل به ارائه طیفی از دیدگاه های تربیتی وعوامل آموزشی و اجتماعی تحصیلی فرزندان که درارتباط با خانواده و مدرسه می باشد ؛ می پردازیم ودر پایان پیشینه ای از تحقیقات صورت گرفته در داخل وخارج از کشور ایران پیرامون موضوع مورد نظر ارائه می شود.


 مروری بر سیر تاریخی تشکیل آموزش خانواده و انجمن اولیا و مربیان در جهان و ایران :

 تاریخچه تشکیل آموزش خانواده:

تحول علم روانشناسی در اواخر قرن نوزدهم وبه خصوص یافته های مربوط به روانشناسی کودک نیز در تشکیل انجمن اولیا ومربیان مؤثر بوده چرا که در آن زمان روانشناسان تأکید داشتند که برای تربیت بهتر فرزندان توجه بیشتر به نقش تربیتی خانواده ضروری است . براساس مطالعات انجام شده تا اوایل قرن نوزدهم در جوامع مختلف برای کودکان از لحاظ اجتماعی ارزش چندانی قائل نمی شدند . در این دوران مواردی از قبیل نیازهای کودکان ، تفاوتهای فردی ونیاز های خاص کودکان مسائل جدی و قابل توجه تلقی نمی شد ند .در سال 1883 میلادی استانلی هال ، با انتشار مقالاتی تحت عنوان (محتوای ذهن کودک ) و(مطالعه کودک ) آغاز گر جنبشی گردید که ابتدا در آمریکا و سپس در اروپا به نهضت مطالعه کودک معروف شد .این نهضت تغییرات فراوانی در اندیشه های تربیتی معاصر به وجود آورده است .از طرف دیگر مطالعاتی که در زمینه تربیت کودک انجام شد ارتباط میان تربیت صحیح کودک با محیط خانوادگی را به اثبات رساند و به این ترتیب اندکی پس از آغاز نهضت مطالعه کودک ، نهضت آموزش اولیا سراسر آمریکا و سپس اروپا را فراگرفت به طوری که در سال 1890 نخستین تشکیلات آموزشی اولیا توسط استانلی هال در محلی به نام «انجمن تحقیق درباره کودک تأسیس گردید »نهضت توسعه تعلیم وتربیت مربیان آموزش خانواده ، با تألیف کتابی تحت عنوان «اهمیت تغذیه با شیر مادر »در سال 1914 فعالیت آموزش اولیا وارد مرحله جدیدی شد ، به طوری که با انگیزه ایجاد زمینه برای آشنایی خانواده ها با اصول تعلیم وتربیت جدید ، نخستین مدرسه والدین در اروپا در سال 1999 در شهر پاریس تأسیس شد و با کمک هیأتهای آموزشی مدارس در آموزشگاهای ابتدایی و متوسطه وهمکاری خانواده ها ، انجمن اولیا را تأسیس کرد . به این ترتیب ازدهه سوم قرن نوزدهم ، انجمن اولیا ومربیان در مدارس جهان شروع به فعالیت نمود (نیکونیا ،1387).انجمن اولین ومربیان در سال 1326 به عنوان سازمان غیر دولتی وغیر انتفاعی در ایران تشکیل شد این انجمن در سال 1347 به منظور توسعه فعالیت های آموزشی ،کمیته ای را تحت عنوان «کمیته آموزش » تشکیل داد. این کمیته در راستای توسعه فعالیت های خود توانست جلسات آموزشی خانواده از حالت وشیوه سخنرانی پراکنده به صورت دوره های آموزش کلاسیک که در محل انجمن تشکیل می شد ، تغییر دهد . زمان اجرای دوره های مذبور 3هفته ودر هرهفته 3جلسه آموزش بود . با آغاز شیوه جدید آموزش خانواده نحوه ارتباط انجمن با مراکز آموزشی وارد عرصه نوینی شدوبا حضور اساتید دانشگاهی به عنوان مدرس آموزش خانواده واستقبال خانواده ها ازاین آموزشها ، انجمن اقدام به راه اندازی وتأسیس مرکز آموزش خانواده نمود و به منظور توسعه فراگیر آموزش خانواده در شهر تهران ، پنج عنوان آموزشی در قالب آموزش خانواده در 10 ساعت در آموزشگاهها به خانواده ها ارائه شد .(جهانگرد ،1375).

 تاریخچه انجمن ملی اولیاء ومربیان:

تدوین قانون اساسی پس ازانقلاب مشروطیت و متعاقب آن تصویب قانون اساسی معارف در سال 1290 هجری شمسی موجب شد تحصیلات عمومی در سطح کشور اجباری شده و به عنوان یکی از وظایف دولت تلقی شود. این امر آموزش و پرورش را با افزایش تقاضای آموزش مواجه ساخت و این امر به دنبال خود تبعات ومشکلاتی من جمله فشار سنگین مالی بر منابع محدود دولت را پدید آورد. هم زمان با افزایش تقاضا برای آموزش ،گسترش همکاری عمومی برای پیشبرد امر آموزش و پرورش نیز مورد توجه قرار گرفت و در این راستا مشارکت خانه و مدرسه در تعلیم وتربیت به عنوان یک راهبرد سیاسی انتخاب شد . به این ترتیب تشکیل انجمن اولیاء و مربیان از طرح های مقدماتی دولت درزمینه واگذار ی تعلیم و تربیت به مردم قلمداد گردید (جهانگرد،1375) . صدیق اعلم(1349) وزیر فرهنگ وقت در این مورد می نویسد:در سال 1326 باز هم برای دخالت دادن مردم در امر تعلیم وتربیت انجمن همکاری خانه و مدرسه را تأسیس کردیم ، به طوری که انجمن های خانه و مدرسه کار بسیار مفید ی در دخالت دادن مردم به کاری که برآن علاقه دارند بوده است.در سال 1346انجمنی به نام انجمن ملی اولیاء ومربیان ایران تأسیس ومرام نامه ای به این شرح به ثبت رسید: انجمن اولیاء ومربیان سازمانی است غیر انتفاعی وغیر دولتی این مؤسسه با همکاری و پشتیبانی کسانی که به تربیت عمومی نونهالان ونوجوانان علاقه دارند تشکیل می شود . هدفهای معین ومشخصی بر محور سیاست کلی آموزش وپرورش کشور وبا معیارهای فدراسیون بین المللی اولیاء ومربیان برای نیل به هدف های خود تعقیب می کند . انجمن ملی اولیاءومربیان ایران سازمانی است که درآن تعصب مذهبی ، نژادی، طبقاتی ویا سیاسی راه ندارد و صرفاً به جنبه همگانی تربیت متوجه است (جهانگرد،1375) .

 اهداف انجمن اولیاء ومربیان:

انجمن اولیاء ومربیان در سال 1346اهداف خود را به شرح زیر اعلام کرد:
1) بررسی مسائل خانوادگی و تربیتی بین افراد و طبقات اجتماعی.
2) فراهم آوردن وسایل لازم برای حفاظت کودکان و نوجوانان و تأمین احتیاجات روانی و جسمانی آنان.
3) تقویت مبانی ارتباط میان خانه و مدرسه و تحکیم روابط اولیاء و مربیان.
4) اتخاذ تدابیر اساسی در باره ی روشهای تربیت و تقویت روح همکاری اجتماعی و پرورش شخصیت کودکان ونوجوانان وتحکیم مبانی اعتماد به نفس در آنان.
5) هم کاری وهم فکری با اولیاءکودکان ونوجوانان به منظور ایجاد وتقویت حسن تفاهم بین آنان.
6) هم کاری وهم فکری با اولیاءمدارس به منظور تسهیل امور تربیتی و به ثمر رساندن فعالیت های آنان در آموزش وپرورش کودکان ونوجوانان.
7) تلاش در هماهنگ ساختن فعالیت های خانه و مدرسه و به تحقق رسانیدن ومنظور های آموزشی بر پایه صحیح علمی .
8) مرتفع ساختن مشکلات اولیاء وکودکان ونوجوانان و هم چنین اولیاء مدرسه از طریق وسایل ارتباطات جمعی وتشکیل کلاس ها ،سمینارها[هم اندیشی ها]،کنفرانس ها ،مصاحبه ها وطبع ونشر رساله های ارشادی (همان منبع،1375).

 سازمان مرکزی انجمن اولیاء ومربیان :

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ، براساس لایحه قانونی که به صورت ماده واحده در جلسه 18/12/1358 به تصویب شورای انقلاب رسید ، مقرر گردید انجمن ملی اولیاء ومربیان به صورت سازمان مستقل و به سرپرستی قائم مقام وزیر آموزش وپرورش اداره شود (وفادار وجوان بخت ،1383) .

 اساس نامه انجمن مرکزی اولیاءومربیان جمهوری اسلامی ایران:

این اساس نامه در جلسه451 شورای عالی آموزش وپرورش به تاریخ19/3/1367تصویب شد.در بخش کلیات این اساس نامه آمده است" هدف نهایی از تعلیم وتربیت در آیین مقدس اسلام وبه تبع آن در حکومت اسلامی ، دست یابی به مکارم اخلاقی ، یافتن نفس مطمئنه ، و زکیه و حرکت در صراط مستقیم در جهت وصول به مقام بندگی شایسته خدای توانا ، با استفاده از زمینه های فطری انسان است . دو رکن مهم واساسی این ترقی و تعالی عبارت است ا ز کانونهای با صفا و با هدف خانواده و مدرسه . بنابراین به منطور برقراری هر چه بیشترارتباط میان این دو کانون در جهت تحکیم همکاری تربیتی و ایجاد هماهنگی بین کلیه مراکزی که تمام و یا بخشی از اهداف آنها هدایت وتهذیب افکار و تربیت اخلاق عمومی است ، مؤسسه ی غیر انتفاعی ، وابسته به آموزش و پرورش به نام انجمن مرکزی اولیاء و مربیان جمهوری اسلامی ایران تأسیس می گردد(شرکایی وهمکاران،1387).

 اهداف انجمن مرکزی اولیاء و مربیان جمهوری اسلامی ایران :

در ماده یک اساس نامه اهداف انجمن به شرح زیر می باشد :
1) آگاه تر ساختن پدران ومادران ومربیان به معارف اسلامی در رابطه با مسائل رشد و پرورش کودکان ، نوجوانان وجوانان با توجه به نیاز های آنان از جهات مختلف معنوی ، روانی ، عاطفی ، سیاسی ، اجتماعی و بهداشتی .
2) تبیین مسئولیت ها وتقویت احساس آن در اولیاء و مربیان نسبت به مسائل پرورشی فرزندان.
3) ایجاد ، تقویت و تحکیم روابط صمیمی بین اولیاء و مربیان از یک طرف و فرزندان از طرف دیگر.
4) فراهم کردن موجبات تحکیم مبانی شخصیت و تقویت خود آگاهی در کودکان ، نوجوانان وجوانان .
5) مطالعه وبررسی عللی که موجب ناسازگاری ویا عواملی که مانع رشد بدنی وروانی کودکان، نوجوانان وجوانان کشور شود وپیدا کردن راه ها ی رفع علل وموانع بروز.
6) آشنا ساختن اولیاء به مسائل اقتصادی خانواده وجامعه وتخصص های ضروری ومورد نیاز کشور جهت راهنمایی شغلی فرزندان.
7) جذب امکانات ونیروهای مردمی جهت مشارکت همه جانبه آنان در پیشبرد اهداف آموزش وپرورش جمهوری اسلامی ایران(همان منبع،1387).

تعاریف خانواده :

مفهوم خانواده مانند سایر مفاهیم موجود در علوم انسانی دارای تعاریف متعدد وگوناگونی است.جامعه شناسان ،روانشناسان ، ودانشمندان رشته های مختلف هر کدام از زاویه خاص به این نهاد نگریسته وتعریفی از آن ارائه نموده اند که به برخی از آنها اشاره می شود . خانواده را می توان به عنوان یک نظام اجتماعی و یا به عنوان بخشی از یک اجتماع بزرگتر در نظر گرفت که هنجارها ،ارزشها و رفتارهای آن در فرد تأثیر حتمی دارد (علوی 1374) .
خانواده عبارت است از یک نظام اجتماعی زنده که از یک گروه از افراد وابسته به هم تشکیل شده است والدین واعضاء نظام برای رسیدن به اهداف خاصی تلاش می کنند (فریدمن ،1987).
خانواده در قانون اساسی : با توجه به اهمیت خانواده در سلامت جامعه ،در قوانین مدنی واسلامی ایران این امر مورد توجه خاص قرار گرفته است .اصل دهم قانون اساسی بیان می دارد از آنجا که خانواده واحد بنیادی در جامعه اسلامی است ،همه قوانین ومقررات وبرنامه ریزی های مربوط باید در جهت آسان کردن تشکیل خانواده ،پاسداری از قداست آن واستواری روابط خانوادگی بر پایه حقوق واخلاق اسلامی باشد (عبد الهی ،1382).

 منشاء خانواده وتحولات تاریخی آن :

خانواده مهم ترین واحد اجتماعی است که در همه جوامع بشری وجود داشته است برخی روابط خویشاوندی که بر اساس هم خونی متکی است ، مبدأ تشکیل خانواده می دانند و آن را هسته اولیه جامعه می پندارند . برخی نیز عوامل اقتصادی در پدید آیی خانواده مؤثر دانسته اند وگروهی عوامل جنسی و روانی را در شکل گیری این سازمان ذکر کرده اند .مطالعات انجام گرفته توسط جامعه شناسان نشان می دهد که در برخی از جانوران عالی،خانواده زیستی وجودداشته است ولی پایدار ترین شکل خانواده مربوط به خانواده انسانی است که از آغاز تاکنون گذشته از وظیفه کودک زایی وکودک پروری ،کارکرد های دیگری مانند تولید اقتصادی و آموزش و پرورش را برعهده داشته است .در طول تاریخ ،خانواده اشکال مختلفی داشته است و هر دوره با تحولات اقتصادی واجتماعی دگرگونی پذیرفته است .در روزگار کهن ،خانواده ابتدا وسیع بوده وهمسران ، فرزندان ، نوه ها و...، را در برداشته است . ساختار خانواده در دوره های مختلف تاریخی به صورت تک همسری ، مادر سالاری ،چند همسری ، پدر سالاری ،خانواده گسترده وخانواده هسته ای مطرح بوده است ک عوامل متعددی نظیر تحولات صنعتی تولید ماشین ،بسط تخصصها ، توسعه کارگاه ها وکارخانه های جدید موجب شده است که خانواده گسترده به خانواده مستقل ومحدود تبدیل شود و از نظر شماره اعضاء ، مسئولیت تربیتی خانواده هم تغییر کند (گروهی از مؤلفان ،1384).

 کار کرد های خانواده :

خانواده در گذشته دارای کنشهای متعددی بوده و هنوز هم تأمین ارزشهای مختلفی در محیط خانواده صورت می گیرد .لکن کنش های خانواده در طی زمان دچار تغییر وتحول شده است .در جوامع شرقی بخصوص در جوامع اسلامی خانواده زنجیره ی ارتباطی اجتماع و تضمین کننده آرامش ثبات جامعه بوده است .در میان افراد خانواده اعتماد متقابل وجود داشته وعلایق شدید عاطفی آنان را به هم پیوند می داده و خانواده کانون اصلی ایمنی ، مهر و محبت بوده است .سایه گسترده خانواده ، اعضاء آنرا در مقابل ناملایمات روزگار مصون نگه می داشته به خصوص فراگیری بسیاری از احکام عبادی واعتقادی دینی وحتی آموزش های شغلی وتخصصی از طریق خانواده انجام می گرفت .
به طور کلی می توان گفت که در جهان اسلام خانواده 7 نقش یا کارکرد عمده اجتماعی را برعهده دارد.
1-کارکرد زیستی وتولید مثل
2-پرورش ، تربیت وآموزش کودکان
3-ایجادجهان بینی و تعهددینی
4-ارضای نیازهای عاطفی
5-تأمین امنیت جسمی وروحی
6-کارکرداقتصادی وتولیدی
7-ایجاد مهارت های شغلی در زمینه کسب شغل ومقام اجتماعی (صادقی وحمیدی ،1382).

 کارکرد های اصلی خانواده در حوزه تعلیم وتربیت :
خانواده به عنوان اولین نهاد تربیتی ،دارای قابلیتها و کارکرد های فراوانی در عرصه تعلیم وتربیت است که مهم ترین آنها عبارتند از:
1- ایفای نقش تکلیفی در حیطه آموزش رسمی مدرسه (تقویت و توسعه آموزشهای مدرسه ای در خانواده )
2- تبیین و ترغیب الگوگرایی در فرزندان به منظور همانند سازی مطلوب
3- تلاش برای هماهنگی و همگرایی میان ارزشهای اخلاقی خانه و مدرسه به منظور تعمیق و تقویت وجدان اخلاقی فرزندان
4- اعتماد سازی در فرزندان به منظور تحقق الگو پذیری فرزندان ازوالدین ایجادهماهنگی وهمگرایی در خصوص فعالیت های تربیتی با برنامه های مکمل وفوق برنامه مدرسه (شرفی، 1387) .

اشکال مختلف خانواده و خصوصیات آنها :
1- خانواده مادر سالاری : تسلط درخانواده از آن زنان بوده است .
2- خانواده پدر سالاری : در این خانواده مرد حاکم مطلق بوده و همه ی اعضای خانواده برتری پدر را قبول داشته اند .
3- خانواده گسترده : نمونه این خانواده در جوامع شرقی وجود داشته است در این نظام خانواده ، فرزند پس از ازدواج در خانه والدین می ماندند و به اتفاق همسران وفرزندان خود در خانه پدر و مادر زندگی می کردند.
4- خانواده هسته ای : از زن و شوهر و فرزندان تشکیل می شود و دراین نظام فرزندان به محض بزرگ شدن و پس از ازدواج ویا برخورداری ازامکانات اشتغال خانواده جدا گانه ای را تشکیل می دهند (همان منبع 1384).

 الگوهای تعاملی خانواده :
مهترین الگوهای تعا مل خانواده عبارتند از :
الف) الگوی پذیرا و پویا
ب) الگوی وابسته
ج) الگوی سلطه گر
د) الگوی مقابله ای
ه) الگوی کناره گیر
و) الگوی نامنسجم
الف) الگوی پذیرا وپویا :در این الگو یک رابطه عقلی وعاطفی مناسب بین افراد برقرار است مهترین خطوط ارتباطی بین آنان همین رابطه عقلی وعاطفی است .
ب) الگوی وابسته : این الگو به شکل ظاهری با الگوی پذیرا وپویا تفاوتی ندارد جزء اینکه رابطه بین اعضاء در این خانواده ، به طور عمده عاطفی است . مهمترین خطوط ارتباطی بین آنان همین رابطه عاطفی است وجنبه های عقلانی این ارتباط به شدت تحت تأثیر روابط عاطفی اعضاء است .
ج) الگوی سلطه گر : سلطه گری در خانواده ها به یکی از سه شکل زیر صورت می گیرد :
1- سلطه متمرکز: در این الگو یک فرد بر تمامی اعضاءخانواده تسلط دارد .
2- سلطه سلسله مراتبی : در این الگو یک فرد بر تمامی اعضاء خانواده سلطه دارد علاوه براین فرد : فرد دیگری نیز در سلسله مراتب سلطه وجود دارد که در غیاب او بر سایرین سلطه گری دارد .
3- سلطه توزیع شده : در این الگو دو فرد براعضاءخانواده سلطه دارند ، هر یک از آنان بر افراد خاصی
د) الگوی مقابله ای : در این الگو بین اعضاءخانواده تعارض ، ضدیت ، لجبازی و تلافی جویی حاکم است کنش های متقابل ، شکل مکمل ندارد ، بلکه هر فردی رفتاری تلافی جویانه در مقابل فرد دیگر دارد . الگوی مقابله ای از ابتدا ی زندگی وجود ندارد ، بلکه پیش از شکست الگو های دیگر شکل می گیرد .ه) الگوی تعاملی کناره گیری : در این الگو افراد تا حد ممکن از یکدیگر دور می شوند . در این الگو اعضاءخانواده به دلایلی چون هم خونی ، پیوستگی های سببی ،الزام های اقتصادی

جزئیات:

توضیحات: فصل دوم پژوهش کارشناسی ارشد و دکترا (پیشینه و مبانی نظری پژوهش)
همرا با منبع نویسی درون متنی به شیوه APA جهت استفاده فصل دو پایان نامه
توضیحات نظری کامل در مورد متغیر
پیشینه داخلی و خارجی در مورد متغیر مربوطه و متغیرهای مشابه
رفرنس نویسی و پاورقی دقیق و مناسب
منبع : انگلیسی و فارسی دارد (به شیوه APA)